De zoetende Stevia-plant komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. Daar gebruiken de inheemse bevolking deze al eeuwenlang als zoetstof voor mate-thee. Naast haar botanische naam wordt de plant ook wel "zoetkruid", "honingkruid", "zoet kruid van Paraguay" of "zoetste plant ter wereld" genoemd. Stevia rebaudiana is een lid van het geslacht Stevia.

Hier ontdekt u hoe u deze populaire plant kunt cultiveren in uw tuin of op uw balkon. Sinds haar goedkeuring in 2011 wint de oorspronkelijk uit Zuid-Amerika afkomstige suikervervanger steeds meer aan populariteit. Steeds meer kwekerijen bieden nu ook de caloriearme Stevia-plant aan, want ondanks haar oorsprong groeit ze ook probleemloos in onze streek.

Stevia-teelt in de tuin

Jonge Stevia-planten zijn zowel in goed gesorteerde kwekerijen als online verkrijgbaar. Soms kunnen ook zaden direct besteld worden.

Het kweken is over het algemeen eenvoudig. De Stevia-plant kan gemakkelijk worden gekweekt op het balkon, in de tuin of zelfs op de vensterbank. De bloei begint in de late zomer of vroege herfst, wat ook de ideale tijd voor de oogst is, aangezien de bladeren dan hun maximale zoetheid hebben bereikt.

Bij de oogst is het belangrijk altijd de hele scheuttop te verwijderen, zodat de plant nieuwe zijtakken en vertakkingen vormt. In de warme periode van vroeg zomer tot begin herfst groeit de plant het beste in de tuin.

Groei

De Stevia rebaudiana kan een hoogte bereiken van ongeveer 60 tot 100 centimeter. Het kruid groeit bossig op een basis van platte opslagwortels. Naarmate de plant ouder wordt, worden de stengels houtachtig.

Bladeren

De bladeren van de Stevia-plant zijn ovaal, hebben een gezaagde rand en bereiken een diameter van maximaal vijf centimeter. Ze groeien tegenovergesteld aan de stengel. Jonge bladeren zijn lichtgroen en worden donkerder met de tijd. De klieren die de zoete stof Stevioside bevatten, zijn alleen onder een microscoop zichtbaar.

Bloemen

De Stevia rebaudiana behoort tot de familie van de samengesteldbloemigen. Tijdens de bloeitijd produceert ze kleine, witte tot crèmekleurige eindstandige bloemen. Deze bloemen worden door de wind of door insecten zelf bestoven. Een plant kan tot 150 bloemen ontwikkelen. In de late zomer verschijnen de kleine eindstandige bloemen van de Stevia-plant.

Welke locatie is geschikt voor de teelt?

De meerjarige Stevia-plant is ideaal als containerplant voor terrassen en balkons, omdat ze een lichte, warme en vooral zonnige locatie verkiest. In kassen gedijen de planten bijzonder goed en kunnen ze daar ook het hele jaar door worden gekweekt.

Als u uw plant in de tuin wilt zetten, moet u dit alleen doen van juni tot de herfst en deze vervolgens op een vorstvrije plaats binnen zetten, omdat de Stevia-plant de winter buiten niet overleeft. In potten groeit de plant over het algemeen minder weelderig dan in de volle grond.

In haar oorspronkelijke groeiomgeving groeit de Stevia-plant in de open lucht, en ook in Nederland is teelt in de volle grond mogelijk, zolang de plant in de winter naar binnen wordt gehaald, omdat ze niet winterhard is. De eenvoudigste methode voor de teelt van een Stevia-plant is in een grote pot of nog beter in een kas, waar de temperaturen zelfs in de winter niet onder de 18°C dalen, om een jaarronde teelt mogelijk te maken.

Een zonnige tot halfschaduwrijke plaats is de beste locatie voor de plant. Om wateroverlast te voorkomen, moet een substraat van zand en klei worden gebruikt, waarbij erop moet worden gelet dat de Stevia rebaudiana voldoende water krijgt, omdat ze bijzonder gevoelig is voor droogte.

Overbemeste bodems of normale potgrond zijn niet geschikt, omdat ze het risico op schimmelziekten of omvalziekte verhogen. Een goed doorlatend, voedingsarm kruidensubstraat of normale tuinaarde, gemengd met wat zand, is voldoende.

Hoewel Stevia een relatief aanpassingsbekwame plant is, moet erop worden gelet dat de bodem niet te koud en de locatie niet te winderig is, omdat sterke wind de lange stengels van de Stevia-plant kan breken. Een plaats direct tegen de huiswand is het beste.

Tip:

Voor kleinere Stevia-planten is een zonnige vensterbank ideaal.

Hoewel de Stevia-plant een vochtige omgeving verkiest, moet wateroverlast worden vermeden om wortelrot te voorkomen. Een afwisseling van droogte en vochtigheid biedt optimale groeiomstandigheden.

Zaaien en planten

Stevia-zaden zijn lichtkiemers en moeten vanaf april worden gezaaid, hetzij in zaaibakjes op de vensterbank, hetzij in een koude bak. Het is belangrijk de zaden slechts licht met aarde te bedekken en niet stevig aan te drukken. Bij een constante omgevingstemperatuur van ongeveer 22 graden zouden de eerste zaailingen na ongeveer 10 dagen zichtbaar moeten zijn. De tere plantjes kunnen vervolgens worden verspeend en in de volle grond of in potten worden uitgeplant.

Bij het uitplanten in de volle grond moet een minimale afstand van 30 centimeter tussen de planten worden aangehouden. Bij het planten in potten moeten ze een diameter hebben van minimaal 20 tot 30 centimeter. Vanwege hun ondiepe maar sterke wortels hoeven de potten niet diep te zijn.

Mini-kassen zijn ideaal voor het zaaien. Zodra de zaailingen sterk genoeg zijn, worden ze verspeend en in plantpotten gezet.

Verzorging

Stevia rebaudiana is zeer gevoelig voor droogte en haar ondiepe wortels bereiken alleen het oppervlaktewater. Daarom is het bijzonder belangrijk, vooral in de zomer, om de plant voldoende water te geven.

De plant gedijt goed op nutriëntarme bodems of in potten met extra voedingsstoffen zoals hoornspaanders, compost of langwerkende meststoffen. Voorzichtigheid is echter geboden bij het bemesten, omdat overbemesting de planten vatbaarder maakt voor plagen en het stevioside-gehalte in de bladeren vermindert. Bij onzekerheid over het voedingsgehalte van de bodem is een bodemonderzoek aan te raden.

Regelmatig snoeien bevordert de groei, maakt de plant bossiger, steviger en minder vatbaar voor stengelbreuk. Vanaf augustus moet de plant niet meer worden gesnoeid vanwege de afnemende groei.

Stevia kan worden vermeerderd door middel van zaaien of stekken. Bij zaaien moet worden opgemerkt dat slechts weinig zaden daadwerkelijk ontkiemen.

Bij vermeerdering door stekken moet deze in water blijven staan totdat er wortels gevormd zijn. Vervolgens kan de stek worden geplant en dagelijks water gegeven.

Zaden van planten uit de natuurlijke omgeving hebben een goede kiemkracht en zijn te herkennen aan hun donkere kleur. Zaden van winterbloei zijn daarentegen lichter en hebben een lagere kiemkracht.

Omdat de zaden van de Stevia-plant lichtkiemers zijn, moeten ze voor zaailingen licht in de aarde worden gedrukt. De ideale kiemtemperatuur ligt rond de 22 graden. Het verpotten van de zaailingen kan na ongeveer 10 dagen plaatsvinden.

Vegetatieve vermeerdering is heel eenvoudig door de sterke groeikracht van de wortels en scheuten. Om een nieuwe plant te verkrijgen, hoeven alleen de zijscheuten en wortels van de plant in een andere pot geplaatst te worden.

Zodra de stekken goed geworteld zijn, kunnen ze in de volle grond uitgeplant worden. Na succesvolle beworteling en sterke groei kunnen ze in de volle grond of een grotere pot geplaatst worden.

Welke potgrootte is geschikt voor de Stevia-plant?

De bloempot voor Stevia mag niet te klein zijn. Een diameter van 20 tot 30 cm is ideaal, aangezien de plant een sterk wortelgestel heeft. Vanwege de voedselarme bodems in haar oorspronkelijke groeigebieden heeft Stevia ook in de teelt maar weinig mest nodig.

Hoeveel licht heeft Stevia rebaudiana nodig?

Een lichte en warme omgeving is noodzakelijk voor een gezonde groei van de plant. Daarom moet een halfschaduwrijke tot zonnige plek worden gekozen.

Overwintering

Stevia rebaudiana is in onze streken niet winterhard, behalve in enkele milde wijngebieden, en wordt meestal als eenjarige plant gekweekt. In een kelder, kamer of serre kan de plant echter probleemloos overwinteren. De optimale temperatuur voor de overwintering ligt rond de 13 graden Celsius. Het is normaal dat de bovenste scheuten afsterven, een proces dat ook bij veel andere kruidachtige planten voorkomt.

Om krachtig uitlopen in het voorjaar te bevorderen, kunnen de afgestorven scheuten vlak bij de grond worden afgesneden. In de winter is het voldoende om de plant ongeveer eens per maand water te geven om uitdroging van het substraat en de wortels te voorkomen. Hoe lichter de overwinteringsplek, hoe sneller de plant in het voorjaar weer uitloopt. Stevia rebaudiana mag pas buiten worden geplant als de temperaturen constant in de dubbele cijfers liggen.

Het meest populaire gebruik van Stevia-bladeren is om ze te drogen en te conserveren. De perfecte oogsttijd is september, voordat de plant begint te bloeien. De bladeren kunnen worden geconserveerd door invriezen of drogen, of vers worden gebruikt.

De Stevia-oogst is vergelijkbaar met basilicum, waarbij alleen de scheuttoppen worden afgesneden. Voor verdere toepassing kan het blad direct in een kop thee worden gedaan of afzonderlijk worden gedroogd en later als zoetstof worden gebruikt. Eén enkel Stevia-blad is voldoende om een kop thee te zoeten.

Vergeleken met gewone tafelsuiker zijn Stevia-bladeren ongeveer 30-40 keer zoeter. Het pure stevioside van de plant is zelfs tot 450 keer zoeter. Naast de klassieke toepassing in thee en Mate, wordt de zoetstof vaak ook gebruikt bij het bakken of koken, omdat Stevia uiterst hittebestendig is.

De twee hoofdbestanddelen, rebaudioside A en stevioside, geven de bladeren hun bijzondere zoetheid. Het molecuul van deze stoffen is zo stabiel dat het onveranderd door het menselijke spijsverteringsstelsel gaat. Daarom wordt er geen insuline vrijgegeven en wordt de bloedsuikerspiegel niet beïnvloed, wat Stevia bijzonder interessant maakt voor diabetici. Afhankelijk van de soort kan Stevia een lichte dropachtige nasmaak hebben, waardoor de suikervervanger niet door iedereen even geliefd is.

Hoewel de natuurlijke zoetstof pas in 2011 werd goedgekeurd als voedingsadditief in de Europese Unie, is Stevia geen nieuw product. Tegenwoordig wint de zoetstof ook in Aziatische landen aan populariteit.

Let altijd op de ingrediënten: Veel Stevia-producten bevatten aroma's, chemische zoetstoffen of dextrose, fructose en sucralose. Deze toevoegingen maskeren vaak de smaak van inferieure Stevia-grondstoffen.

Voorzichtigheid is geboden bij online aankopen: "Mensen die online kopen, nemen altijd een risico omdat ze niet weten wat ze krijgen en of de producten voldoende getest zijn." Doorslaggevend is de zogenaamde zuiverheidsgraad van de steviolglycosiden.

Als deze waarde lager is dan 95%, is het een product dat niet is goedgekeurd in de Europese Unie. Dit geldt ook voor producten in winkels. Vooral Stevia-poeders, Stevia-zoetstoftabletten of Stevia-vloeibare zoetstoffen zonder ingrediëntenlijst zijn riskant. In dergelijke gevallen wordt afgeraden om het product te kopen.

Aan de Stevia-plant worden zelfs medicinale eigenschappen toegeschreven: Men vermoedt dat de ingrediënten ontstekingsremmend, bloeddrukverlagend, antibacterieel, antioxidant en zelfs kankerremmend werken. Ook bij nier- en darmziekten zou Stevia geneeskrachtige eigenschappen hebben.

Stevia-variëteiten

Momenteel zijn er slechts enkele variëteiten van de Stevia-plant in winkels te vinden. Over het algemeen bieden winkels zaden aan, terwijl kruidenspecialisten vaak ook jonge planten verkopen. Meestal betreft het de variëteiten "Stevia rebaudiana Bertoni" of "Stevia rebaudiana Criolla".

Laatstgenoemde produceert in vergelijking met "Stevia rebaudiana Bertoni" vaak grotere bladeren. Over het geheel genomen is de "Stevia rebaudiana" een compacte plant en uitstekend geschikt voor teelt in potten.

De Stevia rebaudiana komt uit het subtropische klimaat van Zuid-Amerika en moet daarom in de Duitse winter goed beschermd worden. De wortels mogen zeker niet aan vorst worden blootgesteld. De plant moet idealiter op een koele plaats in huis worden bewaard, zoals gebruikelijk is voor mediterrane planten. Om rotting en schimmelvorming te voorkomen, moet ze in de winter slechts spaarzaam worden gegoten.

Wordt de Stevia-plant in een kas met extra verlichting en bescherming door glas gekweekt, dan blijft ze ook in de winter groen en begint te bloeien zodra ze meer dan 16 uur daglicht krijgt.

Tip:

Tijdens de overwintering is het belangrijk om de plant met rust te laten en alleen spaarzaam water te geven, indien echt nodig. In deze maanden heeft de Stevia-plant een rustperiode en weinig licht nodig. Deze vegetatieve fase duurt tot het volgende voorjaar (ongeveer tot maart). Optisch lijkt de Stevia rebaudiana in deze tijd bijna af te sterven, dus kan ze met ongeveer 5 centimeter worden teruggesnoeid. Deze meermaandelijkse rustperiode maakt de plant minder vatbaar voor ziekten gedurende het hele jaar.

Wanneer aan de behoeften van de Stevia-plant wordt voldaan, is het een vrij robuuste plant. Is echter het voedingsgehalte of de vochtigheid van het substraat te hoog, dan neemt het risico op schimmelziekten zoals roest, meeldauw, zwarte vlekkenziekte of wortelrot toe. De Stevia-plant is ook erg geliefd bij enkele rupsen, slakken, ritnaalden en natuurlijk bladluizen.