Wetenschappers wereldwijd streven ernaar om de behandeling van diabetes eenvoudiger en effectiever te maken. Tegelijkertijd proberen zij de oorzaak van de ziekte beter te begrijpen.

Hoewel sommige benaderingen doodlopende wegen bleken te zijn, hebben andere bevindingen en innovaties tot doorbraken geleid. Vaak is het moeilijk om vooraf te voorspellen wat succesvol zal zijn en wat niet. Het onderzoek blijft dus boeiend - hier vindt u informatie uit het diabetesonderzoek.

Onderzoekers zijn op zoek naar manieren om diabetesbehandeling te verbeteren. Professor Dr. Thomas Forst van het Instituut voor Klinisch Onderzoek en Ontwikkeling in Mainz benoemt de belangrijkste onderzoeksgebieden: "Het onderzoek naar diabetes richt zich op drie pijlers: het zoeken naar nieuwe medicijnen, de ontwikkeling van nieuwe insulines en de weg naar zogenaamde gesloten systemen."

Dit omvat onder andere de transplantatie van eilandjescellen en de slimme insulinepomp, die zelfstandig de bloedglucose meet en de juiste insulinedosis toedient.

Wat betreft geneesmiddelen legt de expert uit dat nieuwe medicijnen niet alleen moeten zorgen voor het verlagen van de bloedsuikerspiegel, maar ook hypoglykemie moeten voorkomen en het lichaamsgewicht moeten verbeteren.

De zogenaamde SGLT-2-remmers lijken de oplossing te bieden, omdat ze ervoor zorgen dat suiker via de nieren met de urine wordt uitgescheiden. Dit verlaagt niet alleen de bloedsuikerspiegel en voorkomt hypoglykemie, maar ondersteunt ook gewichtsverlies en helpt hoge bloeddruk te bestrijden.

Verder legt de onderzoeker uit dat SGLT-2-remmers ervoor zorgen dat er minder glucose en dus minder energie beschikbaar is voor het lichaam. Dit leidt tot gewichtsverlies, wat gewenst is bij meer dan 90% van de mensen met type 2 diabetes. Omdat glucose water vasthoudt, wordt ook het vochtgehalte van de patiënt verlaagd. Volgens Forst verlaagt dit de bloeddruk op een vergelijkbare manier als een specifiek geneesmiddel. Naar verwachting zijn SGLT-2-remmers over 2-3 jaar op de markt verkrijgbaar.

Volgens Forst zal het langer duren voordat stoffen die invloed hebben op het hormoon cortisol in het lichaam en daardoor diabetes-gerelateerde insulineresistentie verbeteren, beschikbaar zijn op de markt. Glucokinase-activatoren zijn ook erg in trek bij sommige onderzoekers.

De expert legt hun werking uit als volgt: "Het enzym glucokinase van het lichaam bevindt zich onder andere in de insulineproducerende beta-cellen van de alvleesklier en in de lever. Glucokinase-activatoren bevorderen de afgifte van insuline door de beta-cellen en remmen tegelijkertijd de vrijgave van glucose uit de glucosevoorraden in de lever."

Er wordt ook gefocust op geneesmiddelen die atherosclerose bestrijden, een aandoening die vaak samen met diabetes voorkomt. Fort beschrijft dat deze stoffen niet direct bedoeld zijn om de bloedsuikerspiegel te verlagen, maar eerder om de klassieke bijwerkingen van diabetes te verminderen.

Het tweede onderzoeksgebied richt zich op nieuwe insulines voor de twee meest voorkomende vormen van diabetes. Forst benadrukt dat slimme insulines bijzonder interessant zijn. Deze zijn verbonden met eiwitten en blijven na injectie aanvankelijk in het weefsel. Wanneer het glucosegehalte in het bloed en weefsel stijgt, maakt het suiker gedeeltelijk de insuline vrij van het eiwit.

Hierdoor kan insuline in de bloedbaan terechtkomen en de bloedsuikerspiegel verlagen. Zodra de glucosewaarden weer normaal zijn, stopt de afgifte van insuline uit de eiwitbinding. Dit proces is al succesvol gebleken in dierproeven, en de eerste tests met mensen staan gepland.

Het derde gebied van onderzoek richt zich op gesloten systemen, zoals de transplantatie van eilandjescellen. De expert legt uit dat dit speciale proces probeert de eilandjes zo te kapselen dat het lichaam ze niet meer afstoot. Extra immunosuppressiva zijn daarom overbodig, hoewel ze afstoting onderdrukken, gaan ze gepaard met bijwerkingen.

Daarnaast zou de slimme insulinepomp het dagelijks leven van diabetici aanzienlijk kunnen vereenvoudigen. De functie van deze pomp zou zijn om zelfstandig de bloedsuikerspiegel te meten en de insulinedosis daarop af te stemmen en toe te dienen. Forst geeft echter aan dat dit "systeem" complexer is dan het lijkt, waardoor het voor patiënten voorlopig een toekomstvisie blijft.

Het onderzoek richt zich primair op het ontwikkelen van individuele benaderingen voor de bescherming en behandeling van type 1 en type 2 diabetes. Hiervoor werkt het DZD op een interdisciplinaire manier nauw samen met zowel fundamenteel onderzoek als patiëntenonderzoek. Het DZD brengt hiervoor 180 gerenommeerde wetenschappers samen op vijf verschillende locaties.

Om gepersonaliseerde strategieën te ontwikkelen en diabetes effectief te behandelen, is gedetailleerde kennis van genetica en stofwisselingsprocessen op zowel cel- als organismaniveau vereist. Met behulp van meer dan 30 muismodellen voor diabetes bestuderen de wetenschappers de pathologische veranderingen in specifieke weefsels en organen die bijdragen aan de ziekteontwikkeling.

Overige bevindingen uit systeembiologie kunnen inzicht geven in hoe externe en interne factoren de ontwikkeling van diabetes beïnvloeden. Ook worden epigenetische elementen gebruikt om te onderzoeken in hoeverre omgevingsfactoren genetische kenmerken beïnvloeden.

Het ontwikkelen van behandelingen om bètacellen van de alvleesklier te behouden of te herstellen is van groot belang. Deze cellen produceren insuline en scheiden het af wanneer de bloedglucosespiegel stijgt.

Nieuwe inzichten in het insulinesecretieproces en de ontdekking van stoffen die de regulatie van bètacellen verbeteren, kunnen de basis vormen voor nieuwe medicijnen.

Bij onherstelbare schade aan de bètacellen kan alleen een transplantatie van alvleesklier- of isletcellen de natuurlijke insulineproductie herstellen. Dergelijke procedures worden uitsluitend uitgevoerd in het Paul Langerhans Instituut in Dresden. De wetenschappers van het DZD werken daar nauw samen met hun collega's om de isletceltransplantatie voortdurend te verbeteren.

Stamceltherapie zou een alternatieve oplossing kunnen zijn. De DZD-onderzoekers zijn op dit gebied de nationale leiders en bestuderen hoe bètacellen zich vormen, met als doel nieuwe geneesmiddelenbenaderingen te vinden en een doorbraak te bereiken voor synthetische bètacellen.

Om ervoor te zorgen dat de behandeling van diabetes zowel effectief als substantieel is, en zich richt op zowel individuele ontwikkelingen als de voortgang van de ziekte, moeten nieuwe strategieën worden ontwikkeld. Dankzij de opgedane kennis en de koppeling van fundamenteel en klinisch onderzoek, worden er stappen gezet in de verkenning, validatie en verbetering van nieuwe benaderingen en werkzame stoffen.

In Heidelberg wordt insulineproducerend weefsel geprint met een 3D-bio-printer. Dit is een belangrijke medische vooruitgang en geeft hoop aan veel mensen met diabetes. Meer informatie over deze baanbrekende ontwikkeling is te vinden op de website van het Bondsministerie van Onderwijs en Onderzoek.